20 jaar ontwikkeling in gedragstoezicht
20 jaar AFM. Een periode waarin wij ons ontwikkelden tot de toezichthouder in de financiële wereld die we nu zijn. Zowel binnen als buiten Nederland gezien als eigenzinnig, met een eigen aanpak. Een aanpak gedreven door een missie: eerlijke en transparante financiële markten die bijdragen aan duurzaam financieel welzijn in Nederland. Daar werken we aan met een groot multidisciplinair team van toezichthouders én in toenemende mate met de markt zelf.
We waren zeker niet direct toonaangevend. Daarvoor hebben we zelf flink moeten bouwen aan vertrouwen en relevantie. Voortkomend uit de Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) zag de financiële wereld ons aanvankelijk vooral als jong en onervaren – een beetje cowboys ook wel. Terwijl de financiële markten nog vooral gehecht waren aan zelfregulering en niet gewend waren aan onafhankelijk toezicht. Toch lukte het ons in de loop der tijd de positie van relevante, toonaangevende autoriteit te verwerven.
Meer nieuwe taken
Een bepalend kenmerk was de afgelopen 20 jaar de groei in taken en toezichtgebieden. Die groei werd vaak aangejaagd door schandalen in de financiële sector. Net als de financiële crisis uit 2008 leidden die tot meer wet- en regelgeving en meer toezicht. Ook andere externe factoren zorgden ervoor dat we doorgroeiden, zoals brexit. De laatste jaren vlakt de groei in medewerkers wel af. Toch droogt de stroom aan nieuwe taken en aandachtsgebieden zeker niet op. Zo houden we sinds 2022 toezicht op de 'kleine en middelgrote accountantskantoren' en leidt ook het nieuwe pensioenstelsel tot nieuwe taken.
Risico-gestuurd toezicht
Parallel aan de groei in taken ontwikkelden we onze toezichtvisie. De kern: ons toezicht is risico-gestuurd. We toetsen dus niet alleen aan wet- en regelgeving, maar willen met ons toezicht bijdragen aan onze missie. Dus kijken we verder dan of iets wel of niet mag. We monitoren ook of een financiële dienst of product schadelijk kan zijn voor gebruikers. En handelen daar vervolgens naar. We agenderen issues – zoals in onze jaarlijkse publicatie Trendzicht – en leveren met onze jaarlijkse wetgevingsbrief input voor nieuwe wet- en regelgeving.
Omdat we niet alleen op wettelijke verboden, maar ook op (potentieel) schadelijk gedrag sturen, richten we ons op meer dan alleen formele maatregelen. Daarom hebben we in de afgelopen 20 jaar een breed instrumentarium opgebouwd dat balanceert tussen handhaving en beïnvloeding. Een ander gevolg van onze aanpak is dat we ons soms op terrein begeven waar – bij gebrek aan regels – ruimte is voor discussie. Die gaan we aan vanuit de inhoud, ook als we ons daarmee kwetsbaar maken. We staan voor onze missie.
Ondernemers met een open blik
Bij een toezichthouder die niet bang is op op zoek te gaan naar grenzen om haar toezicht zo goed mogelijk uit te kunnen voeren, verwacht je medewerkers die denken in mogelijkheden. Al vanaf dag één zat dat in ons DNA – we moesten pionieren en het lef hebben om buiten geijkte patronen te denken. Met een continu vernieuwend toezichtveld pionieren we nog steeds. Dus zie je bij de AFM vooral open minded mensen, met een ondernemende inslag en toch sterk inhoudelijk gedreven. Mensen ook die kunnen genieten van de diepte van technische discussies bij de AFM en de breedte aan ondernemingen waar ze over de vloer komen. En die vaak ook gedreven zijn door het idee bij te dragen aan bescherming van consumenten en andere afnemers van de financiële markten.
Natuurlijk zijn we met de groei veranderd als organisatie. Van een kleine club waarin iedereen elkaar kent naar meerdere ‘eilanden’ en vervolgens toch weer meer naar één geheel. Nog steeds zijn er vier toezichtgebieden, maar die zijn goed met elkaar verbonden. Overstijgende afdelingen zoals het Expertisecentrum, Juridische Zaken en Strategie, Beleid en Internationale Zaken dragen daaraan bij. Ook hebben we door de jaren heen onze informele cultuur weten te behouden. En we kunnen nog steeds spreken van een paars hart. Onder andere met dank aan onze eigen Basisopleiding Toezicht die iedereen volgt en zorgt voor een gezamenlijk DNA. Het jaarlijks cabaret laat daarnaast goed zien hoe we zijn: informeel, met humor en ruimte voor tegengeluid.
Internationaler
Was ons toezicht aanvankelijk nog sterk nationaal bepaald, door de jaren heen nam de internationale invloed steeds verder toe. Met name voor onze toezichtgebieden kapitaalmarkten en assetmanagement. De financiële crisis en brexit zijn hier belangrijke aanjagers. Die internationale invloeden brengen ons in zekere zin wel weer terug naar ons begin als AFM. Internationaal gezien is onze missiegedreven toezichtaanpak namelijk uniek. Omdat we echt in onze aanpak geloven bouwen we ook aan onze internationale positie. De sterke positie van Amsterdam als financieel centrum helpt ons daarbij. Evenals onze proactieve houding in Europese discussies. Daarmee dienen we bovendien het belang van Nederlandse partijen op de financiële markten.
Impact blijven houden
In 20 jaar tijd heeft de AFM bijgedragen aan een goede balans tussen klantbelang en bedrijfsbelang in de financiële sector. Die balans willen ook in de toekomst vasthouden. Dus blijven we vernieuwen waar kan en nodig. Kijken we hoe we de inzet van expertises als data-analyse en gedragswetenschap nog verder kunnen inzetten, én welke andere nieuwe inzichten we kunnen inzetten in ons werk. Ook zorgen we dat we op internationaal vlak onze goede uitgangspositie versterken. En gaan we naast handhaven door met het vinden van manieren om samen met de spelers op de financiële markten op te trekken om terecht vertrouwen te realiseren. Zoals we dat nu bijvoorbeeld doen een nieuw type speler op de markt: finfluencers. 20 jaar is zeker niet te oud om te leren.
Onze kosten in perspectief
De AFM hecht veel waarde aan transparantie en we laten graag zien wat wij doen met het geld dat wij tot onze beschikking hebben gekregen.
Daarom maken wij inzichtelijk hoe onze kosten zich in de loop der jaren hebben ontwikkeld. Ook maken we duidelijk welke externe ontwikkelingen en interne keuzes aan de ontwikkeling van de kosten ten grondslag liggen.
Onze handhaving in perspectief
Het is belangrijk dat het publiek, het bedrijfsleven en de overheid vertrouwen hebben in de financiële markten. En dat deze markten op een duidelijke en eerlijke manier werken. De maatschappelijke verwachtingen van ons toezicht zijn daarom hoog.
De AFM moet niet alleen goed kunnen uitleggen waarom zij iets wel of niet heeft gedaan, maar ook waarom een bepaald toezichtinstrument is gebruikt, of juist niet. Daarom geven wij inzicht in de manier waarop wij keuzes maken en welke aanpak we hanteren om zo effectief mogelijk te werken.