Bijblijven in een continu veranderende wereld
2002 klinkt nog dichtbij. Toch is er sinds die tijd enorm veel veranderd. Zo werd in 2008 de iPhone geïntroduceerd en is nu het heel normaal mobiel te betalen of zelfs aandelenorders te plaatsen. Ook kwamen nieuwe financiële ondernemingen op. Vaak buiten Nederland gevestigd, maar met een Europese vergunning. Wat ook veranderde was de brede maatschappelijke aandacht voor duurzaamheid. Grote veranderingen dus. Hoe gaat de AFM hiermee om?
Digitalisering, internationalisering en verduurzaming. Het zijn de drie grote trends die de AFM ziet voor de financiële markten. Ontwikkelingen die al zijn ingezet, en nog steeds volop gaande zijn. Ze hebben niet alleen impact op de financiële markten, maar ook op de AFM zelf. De trends hebben er al voor gezorgd dat de traditionele financiële sector volledig opgeschud is. Waar 100 jaar bestaan 20 jaar geleden nog een grote waarde had en vertrouwen gaf, is dat nu niet per se een voordeel meer.
Digitalisering
Digitalisering brengt naast nieuwe mogelijkheden ook verschillende risico’s met zich mee. Zeker nu data steeds meer de kern van het bedrijfsproces zijn geworden. Onderwerpen als datakwaliteit en privacy staan al langer op de agenda. Meer recent en zeker voor de toekomst een belangrijk thema is het concentratierisico. Financiële ondernemingen zijn voor bijvoorbeeld clouddiensten afhankelijk van slechts enkele bigtech platformen. Dat zij ook nog eens steeds meer digitale bedrijfsprocessen uitbesteden, maakt financiële ondernemingen nog kwetsbaarder voor verstoringen bij hun dienstverleners. Ook het toezicht wordt door de versnippering van processen over meerdere partijen complexer. Andere belangrijke aspecten gerelateerd aan digitalisering zijn bijvoorbeeld bigtechs die financiële diensten willen aanbieden en de opkomst van Artificiële Intelligentie (AI).
Internationalisering
Wet- en regelgeving wordt in steeds grotere mate internationaal bepaald. Die trend gaat samen met een steeds internationaler wordend speelveld voor financiële ondernemingen, en daarmee ook toezichthouders. Financiële ondernemingen werken in toenemende mate grensoverschrijdend. Nieuwe aanbieders kunnen zich in het EU-land vestigen van hun keuze, en met de daar verkregen vergunning vervolgens in heel Europa vrijelijk opereren. Deze ontwikkelingen maken internationale samenwerking en integratie op het gebied van toezicht belangrijk. De AFM speelt daarin een actieve en prominente rol, óók om onze risico-gestuurde benadering van toezicht te behouden. Overigens verschilt de impact van internationalisering wel per subsector: bij kapitaalmarkten is de impact het grootst, bij accountancy het minst.
Verduurzaming
Klimaatdoelstellingen blijven de komende decennia hoog op de maatschappelijke agenda staan. We zien die hoge prioriteit gespiegeld in de opkomst van financiële producten met een duurzaam profiel. Zonder betrouwbare, vergelijkbare informatie bestaat echter het risico op greenwashing. Nieuwe standaarden en regelgeving moeten hier uitkomst bieden. De consument mag immers verwachten dat hij een eerlijk en transparant product krijgt, en marktpartijen moeten aan dezelfde standaarden voldoen. Als AFM zien wij daarop toe. Een bijzonder voorbeeld van de impact van verduurzaming op de AFM zagen we in 2021. Toen verhuisde de (secundaire) markt voor CO2-emissierechten (ICE Endex) van Londen naar Amsterdam. En daarmee ook het toezicht.
Meer weten? Trendzicht
In onze jaarlijkse publicatie Trendzicht delen we onze visie op de ontwikkelingen op de financiële markten, gerelateerd aan onze missie. Het is een diepgaande beschrijving van de grote trends, met daarbij een meer gedetailleerde risicobeschrijving voor de vier toezichtsgebieden waar we ons op richten als toezichthouder:
• financiële dienstverlening • kapitaalmarkten • assetmanagement • accountancy
Consumenten in kwetsbare situaties
Naast de drie hoofdtrends zien we ook nog andere ontwikkelingen die relevant zijn voor ons toezicht en die we goed monitoren. Zo signaleren we dat de gemiddelde welvaart is toegenomen, maar dat er ook een groeiende kloof is tussen hen die het financieel goed hebben – eigen huis, vaste baan – en hen die dat niet hebben. Meer consumenten komen zo in kwetsbare situaties, bijvoorbeeld als ze alleen met een flexcontract kunnen werken. Terwijl wel meer gevraagd wordt van de eigen verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld rond pensioenen. Dus proberen we steeds beter grip te krijgen op financiële kwetsbaarheid en doen we bijvoorbeeld onderzoek onder specifieke groepen consumenten.
Het Expertisecentrum
Met alle impactvolle veranderingen is het zaak voor de AFM goed bij te blijven. Binnen de AFM is het Expertisecentrum sinds 2016 jaar de plek waar we met inmiddels zo’n 55 mensen in 5 teams werken aan goed inzicht in de veranderende buitenwereld en de impact daarvan op ons toezicht. Het Expertisecentrum beschikt over specifieke kennis en competenties op het gebied van bijvoorbeeld consumentengedrag, gedrag en cultuur en operationele & IT risico’s. Er is een goede wisselwerking met de praktijk van het uitvoerend toezicht. Het Expertisecentrum maakt ook de brede risico-analyses waar we onze toezichtprioriteiten mede op baseren, en die we via de publicatie Trendzicht al 4 jaar lang toegankelijk maken voor de buitenwereld. Het Expertisecentrum beheert ook de Toezichtacademie die zorgt voor een breed scala aan toezichtgerelateerde opleidingen voor AFM-medewerkers.
Samen grip houden
Om ontwikkelingen goed te blijven volgen, werken we steeds meer samen met andere toezichthouders, zoals DNB en ook steeds meer met de AP en ACM. Dat is extra nodig omdat scheidslijnen tussen toezichtgebieden steeds vaker vervagen – denk aan de komst van big tech-bedrijven – en vanwege de komst van de AVG. Ook internationaal werken we steeds meer samen om grip te houden op de ontwikkelingen en gezamenlijk te zoeken naar gepaste toezichtreacties.
Gesprekken met de sector
Om nieuwe ontwikkelingen goed te begrijpen en volgen, spreken we ook direct met de sector. Neem bijvoorbeeld AI: we horen dan graag van de sector wat ze al doet met deze technologie en tegen welke dilemma’s ondernemingen aanlopen. Voor ons is het dan ook zaak om te kijken waar onze grenzen liggen qua mogelijkheden en waar bijvoorbeeld aanvullende wet- en regelgeving nodig is. Voor financiële instellingen is het bovendien nuttig om in een vroeg stadium hun dilemma’s met de toezichthouder te kunnen bespreken.