Cryptobubbel
Reconstructie van een bewogen cryptojaar
Een roerig jaar met meer diepte- dan hoogtepunten, dat was 2018 voor de cryptomarkt. Te midden van een sterk schommelende bitcoinkoers en een groeiend aantal oplichtingspraktijken, herhaalde de AFM in 2018 haar krachtige waarschuwingen voor de gevaren van crypto’s. Een belangrijk effect daarvan was dat geen enkele belangrijke financiële instelling crypto-gerelateerde diensten aanbood en de meeste consumenten beheerst omgingen met crypto’s.
Crypto-expert Lars van de Ven blikt terug en vertelt hoe de AFM te werk ging.
Januari
Cryptohype nog op z’n hoogtepunt
Eind 2018 vraagt Lars van de Ven zich in een blog af wie het nog over bitcoins heeft tijdens het kerstdiner, maar in januari is het nog een zeer populair gespreksonderwerp tijdens de nieuwjaarsborrel.
‘We zagen het risico dat mensen verblind waren door snelle winst en geen oog meer hadden voor de risico’s. Daar waren we oprecht bezorgd over. We wilden graag beter inzicht in het gedrag van cryptobezitters in Nederland. Daarom zijn we in januari een consumentenonderzoek gestart naar cryptobezit in Nederland.’
Ook de politiek maakt zich zorgen. Tijdens een hoorzitting laten Tweede Kamerleden zich door verschillende stakeholders bijpraten over de stand van zaken op de cryptomarkt. Van de Ven is namens de AFM een van de sprekers.
‘Het ging vooral over de balans tussen de bescherming van de belangen van consumenten en ruimte bieden voor nuttige innovaties. Dat evenwicht sloeg in onze ogen sterk door naar het eerste, omdat de hype op dat moment zo sterk was en de verhalen over misbruik en fraude overal opdoken. Daarom heb ik ook uitgelegd hoe belangrijk het was dat consumenten beseften aan welke risico’s zij werden blootgesteld met crypto’s.’
Maart
Steeds meer tech-reuzen verbieden crypto- en ICO-reclame en minister vraagt om advies
In navolging van Facebook, stoppen Google en Twitter ook met het toestaan van reclames voor crypto’s en ICO’s. Dit is een gevoelige klap voor de markt, die vooral online adverteert.
‘Via social media werden veel misleidende advertenties verspreid. Daarom waren we blij met deze stap. Tegelijkertijd begon de maatschappelijke teneur om te slaan; door de sterke koersdalingen sinds het begin van het jaar ontstond het besef dat crypto’s niet de gemakkelijke weg naar rijkdom waren.’
Minister Hoeksta van Financiën schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat hij de handel in crypto’s internationaal wil reguleren en vraagt de AFM en DNB om met aanbevelingen te komen.
‘Parallel aan het advies aan de minister werden we ook actief betrokken bij de werkzaamheden van de Europese toezichthouder (ESMA) voor een advies over crypto’s aan de Europese regelgever. De internationale context is erg belangrijk omdat crypto’s niet aan landsgrenzen zijn gebonden. Effectieve aanpak van de problematiek moet internationaal gecoördineerd worden.’
Juli
De AFM publiceert een eerste onderzoek naar de beweegredenen van cryptobezitters in Nederland
Nederlanders blijken over het algemeen beheerst om te gaan met crypto’s en ICO’s. Slechts 1% van de investeerders zegt daadwerkelijk in de problemen te komen bij een koersval.
‘Dit soort onderzoeken naar gedrag van beleggers is belangrijk om aannames te checken. Omdat de markt niet is gereguleerd waren betrouwbare data niet aanwezig en hadden we vooral anekdotisch bewijs. Nu konden we op basis van harde data ons beeld van de cryptomarkt in Nederland scherper krijgen. Het vormde ook een bouwsteen voor de aanbevelingen waar minister Hoekstra om had gevraagd.’
Belangrijkste cijfers
- Ruim tweederde (69%) van de crypto-investeerders heeft een bedrag van minder dan €1000 ingelegd en slechts 2% speculeert met geleend geld.
- Vrienden spelen een belangrijke rol bij de aanschaf van crypto’s. In 2016 koos 43% voor crypto’s op advies van vrienden; begin 2018 was dat al 82%.
- Vooral latere instappers hebben crypto’s aangeschaft om snel geld te verdienen.
- 80% van de cryptobezitters kent de waarschuwingen van de AFM en niet meer dan 10% heeft ooit aan een ICO meegedaan.
This video has been disabled until you accept marketing cookies.Manage your preferences here or directly accept targeting cookies
Najaar
De AFM gaat achter vergunning-plichtige cryptoactiviteiten aan
Begin 2018 heeft de AFM nog vooral te maken met cryptopartijen die onbewust in overtreding zijn. Zij beseffen niet dat hun activiteiten soms wel degelijk onder toezicht vallen. In de tweede helft van het jaar worden de onderzoeken steeds meer verlegd richting partijen die bewust toezicht lijken te ontwijken.
September
Begin 2018 heeft de AFM nog vooral te maken met cryptopartijen die onbewust in overtreding zijn. Zij beseffen niet dat hun activiteiten soms wel degelijk onder toezicht vallen. In de tweede helft van het jaar worden de onderzoeken steeds meer verlegd richting partijen die bewust toezicht lijken te ontwijken.
Oktober
De AFM is kritisch op partijen die een beleggingsfonds in crypto’s opzetten. Het beheren van een beleggingsinstelling is een activiteit waarvoor een vergunning van de AFM nodig is. De AFM spreekt onder andere Triaconta hierop aan. Zij biedt een soort tracker op de 30 grootste crypto’s aan. Onder druk van een handhavingstraject past Triaconta haar werkwijze aan, waardoor haar activiteiten buiten het bereik van de Wet op het financieel toezicht (Wft) worden gestructureerd.
November
AFM waarschuwt dat crypto’s met vastgoed als onderliggende waarde onder toezicht vallen.De AFM constateert een opkomst van partijen die vastgoedbeleggingen aanbieden en verhandelen in de vorm van crypto’s. Deze activiteiten vallen vaak onder de Wft omdat er sprake is van het beheer van een beleggingsinstelling of andere vormen van financiële dienstverlening.
December
Het voorlopige einde van de hype
Nadat in november de bitcoinkoers een vrije val doormaakt van ongeveer 35%, publiceert de AFM een vervolgonderzoek (uitgevoerd in oktober) onder consumenten waaruit blijkt dat de hype duidelijk over is. De totale waarde van bitcoin is inmiddels van 210 tot 50 miljard euro gedaald.
‘Het was in december ongetwijfeld pijnlijk om je cryptoportefeuille te bekijken als je begin 2018 was ingestapt. Uit ons onderzoek bleek ook dat veel cryptobezitters geen ervaring met beleggen hadden. Zij hebben helaas zelf moeten ervaren hoe een hype kan ontstaan en wat dat met mensen doet. Hopelijk laten zij zich bij een nieuwe bubbel minder snel verleiden.'
Als ik terugblik op 2018 zie ik dat het een bewogen jaar is geweest voor iedereen die zich met crypto’s bezig hield. Gelukkig tonen onze onderzoeken aan dat de meeste consumenten zich bewust zijn van de risico’s rondom crypto’s. Zo is 80% bekend met onze waarschuwingen en is het aantal gegroeid dat naar aanleiding hiervan terughoudender is geworden. Ik denk dat onze actieve houding op dit onderwerp in 2018 in belangrijke mate hieraan heeft bijgedragen.’
Hoe verder in 2019?
'In januari hebben de AFM en DNB een gezamenlijk advies aan de minister van Financiën gestuurd.
In januari hebben de AFM en DNB een gezamenlijk advies aan de minister van Financiën gestuurd.
‘In ons rapport laten we zien dat ons uitgangspunt niet is veranderd sinds begin 2018. We blijven nuttige innovatie de ruimte geven en bieden tegelijkertijd consumenten en beleggers de juiste bescherming.'
Er zijn volgens Van de Ven steeds meer marktpartijen die bewust het toezicht opzoeken. Waar het bij ICO’s ging om buiten financieel toezicht te handelen, komen nu zogenoemde Security Token Offerings (STO’s) op.
‘Dit zijn crypto’s die bijvoorbeeld een aandeel of obligatie vertegenwoordigen en zodoende onder het toezicht van de AFM vallen. Security tokens kunnen op termijn een aanvulling zijn op mkb-financiering, al moet dat zich nog in praktijk bewijzen. In dit verband houdt de huidige wet- en regelgeving niet overal even goed rekening met de toepassing van blockchaintechnologie. Dat roept allerlei nieuwe vragen op, ook voor de AFM. In 2019 gaan we hier verder mee aan de slag, samen met onze internationale collega-toezichthouders.’