Risicogestuurd toezicht
Het spectrum tussen beïnvloeding en handhaving
De AFM werkt risicogestuurd. Dat betekent dat de AFM zich richt op zaken waar de meeste schade voor consumenten, beleggers en marktpartijen kan ontstaan. Op deze manier willen wij zo goed mogelijk bijdragen aan de missie van eerlijke en transparante financiële markten en duurzaam financieel welzijn in Nederland. Formele handhaving, zoals het opleggen van bestuurlijke boetes, is slechts een onderdeel van een veel breder palet aan mogelijkheden om een effectieve en duurzame gedragsverandering te bereiken bij ondernemingen en binnen sectoren.
Bij die gedragsverandering worden zo vroeg mogelijk de best passende instrumenten gezocht. We kiezen de instrumenten die we inzetten zoveel mogelijk op basis van effectiviteit. Daarbij hebben we door de jaren heen geleerd dat een mix van preventief en repressief toezicht het meest effectief is. Bij preventief toezicht gaan we de dialoog aan en geven voorlichting richting de markt. Bijvoorbeeld via seminars en leidraden, veel gestelde vragen en interpretaties. Bij repressief toezicht treden we vooral handhavend op, bijvoorbeeld met het opleggen van een boete of de intrekking van een vergunning. Het is als toezichthouder soms nodig om stevig op te treden.
In de figuur hierboven zit van links naar rechts een escalatielijn. Als informeel beïnvloeden en handhaven niet tot het gewenste resultaat leiden, kan formeel worden opgetreden. Het onderscheid tussen informele beïnvloeding en informele handhaving is dat bij de eerste doorgaans geen overtreding is vastgesteld, maar bijvoorbeeld wel schadelijk gedrag, terwijl we bij (in)formele handhaving overtredingen willen stoppen of bestraffen.
We zien dat we in de meeste gevallen voldoende effect bereiken met een informeel instrument. Het voordeel is dat informeel optreden snel is uit te voeren en zeker op individueel niveau vaak al effectief is, terwijl formele handhaving vaak veel tijd en hoge kosten met zich brengt.
Dat betekent niet dat altijd eerst informeel wordt opgetreden. We kunnen ook gelijk kiezen voor een formeel instrument, bijvoorbeeld bij een ernstig vergrijp of als snel dwingend ingrijpen geboden is. Formele handhaving kan dus soms wel het enige effectieve instrument of het best passende instrument zijn. Het is in ieder geval een onmisbaar sluitstuk in toezicht. Voor een goedwerkende markt is een bepaalde mate van repressief toezicht nodig.